Ummanni Oromoo guyyaa kolonii Itiyophiyaa jalatti kuferraa eegalee haga har’aatti, mirga abbaa biyyummaa  sarbamee, qabeenya isaa irratti ajajuu dhabee miidhaan siyaasaa, miidhaan dinagdee, kan hawaasummaa fi kan  aadaa akasumas midhaan namoomaa irra ga’un isaa beekamaa dha.

Ummata keenya cunqursaa fi saamicha kononeefatta jalaa bilisa baasuuf, bara 1973 irraa eegalee haga har’aatti Addi Bilisumma Oromoo (ABO) qabsoo hidhannoo, siyaasaa, hawasummaa fi diplomaasii walitti qindeessuun iittifufiinsaan qabsoo hadhooftuu geggeessaa jiraachuu isaa hubatamaa dha.
Hata’u male waldhabbii fi adda bahiinsa bara 2001 mudate irraa QBO miidhamuun hunda biratti hubatamaa dha. Kanaaf, tattaaffii araaraa fi tokkoomuu yeroo dheeraaf deemaa ture xumuruuf jilli gama lachuu walgahii araaraa fi tokkoomuu Sadaasaa 14 – 20, 2012, gaggeeffachuun, adda bahiinsa irraa kaasee hanga har’aatti haala turan irratti yaada ifaa fi qulqullinna qabuun bal’inaatti haasa’uun, dhaaba kana deebifnee tokkoomsuuf qabxiilee armaa gadii irratti walii galtee irra gahuu keenya gammachuun beeksifna.

Guutummaan ibsa kanaa..
Afaan Oromoon:- Ibsa Walhubannoo fi Araara Qaama Cehumsaa ABO fi Shanee Gumii ABO

English :- Memorandum of Understanding and Agreements Between OLF SHG and OLF TA

Sadaasa 20,2012 Jimma
Gabaasaa FDG, Sadaasaa 17,2012 University Jimmaattii Diddaan Gootota Baratoota Oromoo Jabaatee itti fufuun Lukkeelee Dinaa Raasee! Gototni Barattootaa Oromoo University Jimmaa FDG jabeessuun mootummaa Wayyaanee yaaddoo keessa buusuun gabaafame.
Moraa University Jimmaatti Mummee barnotaa Tekinolojiii [enginering}, Mooraa Kittoo Furdisaa irraa barachaa jiraan Sadaasa 17,2012 galgalaa sa’aa 2:00 irraa egaluun Sirbotaa Warraaqsaa nuti Qeerroon Goota gurbee garaan kee maal sii kajeelee fi walleelee warraaqsaa adda addaa sirbuun Qeerroo moraa yuunversitichaa dammaqsuun diina rifaasisaaa akka bulan beekameera. Sababni galgala keessaa sa’atii sanattii FDG egalchiisee , torbee darbee Filmiin Bidiruu jaalaala, Mooraa University Jimmaa isa Guddaa[main campus] keessaatti agarsiifame ture, kaleessaa galgala immoo damee Yuniveristichaa kan kittoo furdisaatti Argamuttii Filmiin Afaan Oromoo kun argarsiifamuuf, wayita jiruttii lukkeeleen Wayyaanee akka Filmiin kun hin agarsifamne dhorkan. Torbaan darbe keessas baratootni filmii ilaaluu dhiisanii Waraqaa warraaqsaa raabsuu fi Sirbotaa nama kakasuu sirbuun FDG nurraatti kaasaan, kanaaf iyyuu Filmiin afaan Oromoo hin agarsifamuu jechuun dhorkaan, kana sababbeeffaachuun goototni baratoota Oromoo, Sirna Abbaa irree Adaa fi Afaan sabaa keenyaa akka hin guddaannee fi Oromoon jireenyaa gadoo keessaa akka jiratu kan gochaa jirtu, hubachuun diddaa cimaan duraa dhaabbatan, Filmiin kunis duraa dhaabbaannaa baratootaan ilaalame, wayita Filmiin kun ilaalamuttii Qeerroon gaaffiilee mirgaa hiree murteeffaannaa Oromoo baratootaa keessaa facaase, saboontotni Oromoos sirbotaa Warraaqsaa sirbuun diina akka qaanessan qeerroon gabaasa.

Sadaasa 19,2012 Diillaa

“Qabsoo Irraa Waa Eeguu Qofa Osoo Hin Taane ,Qabsoof Waa Gumaachuun Walabummaa Goonfatu , Nutis Gahee Nurraa Eegamu Ni Baana “Jedhu Barattooti Yuuniversity Diillaa.

Barattootni Oromoo Yuunivarsiitii Dillaa keessatti baratan gahee Oromummaa QBO keessatti isaan eeggatu bahuuf Gaheen nurraa eegamu dirqama bahumsa keenyaan raawwata maree jedhuun walitti dhufuun dhimma QBO irratti marii jabaa gaggeessan.Barattootni Oromoo kunneen qooda Qeerroon biyyattii keessatti hojjechaa jiru egeree saba Oromoof abdachiisaa tahuu ibsuun kanneen hafanis Oromummaa qofaan osoo waa hin hojjetiin qabsoo irraa bu’aa walabummaa eeguu irra gahee isaan irraa eegamu bahuuf akka of qixeessan erga jedhaniin booda ofiis qooda qabsoo bahuuf murteeffatanii jiran.

Sabboontoti Oromoo Yuunivarsiitii Dillaa yeroodhaa gara yerootti sababa Oromummaa qofaan barnoota irraa ariiamaa,adamsamaa kanneen turanii fi hidhamaa turan,Ammas itti jiran yaadachuun miidhaan bara baraan cunqursaan hiriyyaa hin qabne saba Oromoo irra gahu akka dhaabbatuuf kakaumsi ilmaan Oromoo maraa murteessaa dha jedhanii jiran.Guyyaa FDG sadaasa 9 Doormii keessatti dungoo diimaa magariisa diimaa qabsiisuun mariin kun kan beellamame yoommuu tahu marii isaaniis ibsa ejjennoo baasuun xumuranii jiran

1. Qabsoo bilisummaa Oromoo keessatti hamma kaayyoon bakka gahu gahee warraaqxummaa nurraa eegamu ni baana.

2. Sabboontota Oromoo yuunivarsiitiilee,Koollejjii fi manneen barnootaa gad aanaa maraaf dhaammata dabarsina

3. Hidhamuu lammii Oromoo fi Saaminsa gaggeeffamaa jiru ni mormina

4. WBO waan dandeenyu maraan cinaa ni dhaabbanna.ittiinis dhaadanna

5. Shira mootummaa Wayyaaneef hin jilbeeffannu

6. Tokkummaa Saba Oromoof halkanii fi guyyaa hojjenna

Kanneen jedhan baafachuun hojii isaanii gara fuulduraa akka itti fufinsaaf tahutti hojii QBOf qarshii 320.00(dhibba sadii fi digdama) walitti buufatanii jiran.Sabboontoti Oromoo martis waanjoo garbummaa bara baraa kana jalaa bahuuf murteeffachuun Qeerroo waliin akka kau waamicha godhatanii jiran.

(Qeerroo, Jaartee, Sadaasa 17,2012) Godina Horroo Guduruu Wallaggaa aanaa Jaardagaa Jaartee keessatti hojjettootni mootummaa mindaa dhorkaman mootummicha irratti mormii godhan; waraanni mootummaa immoo hojjattoota gaaffii mirgaa gaafatan irratti bobba’ee akka jiru gabaasame.
Mootummaan Wayyaanee Hojjettoota jedhee kan ramadu miindaa gad aanaan hojjechiisuu irra darbee yeroo ammaa kana ammo mindaa dhorkaa jira.

Hojjettootni mootummaa Godina Horroo Guduruu aanaa Jaardagaa Jaartee Kaabinootaa fi dhimma bulchinsaa irraa hojjetan miindaan dhoksaan kan kaffalameef yoommuu tahu barsiisotni,Hojjettooni mana yaalaa marti miindaa dhorkamanii jiran.Hojjettootni kunneen tokkummaan maaliif miindaa keenya nuu hin kennitan jedhanii wayita gaafatanitti miindaan hin jiru.

Kanneen gaafatan duubaan ijaarsa ABO qabdu jedhamuun doorsifamaa jiran.Hojjettootni kunneenis Mormii hiriira nagaa gaggeessanii jiran.Itti gaafatamaaan dhimma Faayinaansii aanaa Obbo Tasfaayee Lammeessaa fi Bulchinsi aanaa Jaardagaa Jaartee dhimma kana irratti deebii kennuu dhiisuun kanneen gaaffii mirgaa gaafatan doorsisuu jalqabanii jiran.

Hojjettootni mootummaa kunneen sirna mootummaa Wayyaanee balaaleffachaa fi dhaadannoo garaa garaa dhageessisuun hiriira nagaa gaggeessaa jiran.Dhaadannoowwan
1. Miindaan keenya nuuf haa kaffalamu
2. Gaaffiin mirga Oromoo haa deebi’u
3. Gaaffii mirgaa gaafanneef hidhamuun haa dhaabbatu
4. Jala deemtotni Wayyaanee beekumsaan nuu ol miti.
5. Barattootii fi hidhamtooti Oromoo hatattamaan haagadhiifaman kanneen jedhan dhageessisuun mormii hiriira nagaa gaggeessanii jiran.

Mootummaan wayyaanees waraana bobbaasuun doorsisaa jira. Mootummaan wayyaanee gaaffii mirgaa gaafanneef hanga deebii gahaa argannuttii fi bilisummaan mirkanaa’utti mormii jabeessanii akka itti fufan dhaamuun ilmaan oromoo Marti miidhaa gahaa jiru kana irratti gumaata barbaachisaa gochuun akka nu cinaa dhaabbattan jechuun dhaammatanii jiru.

(Qeerroo, Finfinnee, Sadaasa 17, 2012 ) Diddaan Qeerroo yeroo jabaatee jiru kana keessatti, Iluu Abbaa Booraa keessatti Barsiisaa Ababaa Takkaa fi  Yuuniversity Finfinnee  Keessatti ammo Waardiyonni Oromoo  ta’an Warraaqsa Keessaa  Qooda Qabdu jedhamuunii Yakkaman.

Godina Iluu Abbaa Booraa keessatti Sadaasa 11,2012 alaabaan ABO magaalaa Mattuu keessatti laallee gara garaa irratti fannifamuu irraan kan ka’e waraanni mootummaa Wayyaanee dargaggoota magaalichaa manneen jireenyaa fi barnootaa keessa deemee doorsisuu irratti akka argamu Qeerroon Mattuu irraa gabaase.

Kana keessatti Barsiisaa Abbabaa Takkaa adda durummaan sochii warraaqsa naannoo sanitti kan gaggeesu siI jechuun waan qabatamaa tokkoon malee mana hidhaa Mattuu keessatti darbanii jiru.

Kanuma waliin Qeerroon Godina Iluu Abbaa Booraa aanaa Mattuu,Cooraa fi Buree FDG itti fufuun guyyuu gaaffi warraaqsaa gaafachaa akka jiran beekamee jira.

Haaluma wal fakkaatuun bulchinsi Yuunivarsiitii Finfinnee Waraqaalee dhaadannoo maxxanfaman waardiyootni dhalootaan Oromoo taan harka keessaa qabu jechuun yakkee qorannaan rakkisaa jira.

Waardiyootni Nuyi wayita kun tahe hin agarre jedhanis isinumatu maxxanse jechuun rakkisaa jira.Qeerroon shira mootummaaf waardiyootni Oromoo tahanis akka hin jilbeeffanne dhaammachuun miidhaa waardiyoota Oromoo irratti dhufaa jiru hirmaachuuf qophii tahuu ibsatu.

Yuunivarsiitii Amboo keessatti Wayyaaneen diddaa barattoota Oromoo irraa itti jabaachaa dhufe dura dhaabbachuuf miseensota basaastota tahan shan shaniin ijaaruuf yaaltus sabboontota Oromoon fashalee jira.

Miseensotni OPDO yuunivarsiitii Amboos mootummaa Wayyaanees fuuldura ergamuun seenaan nama gaafachiisa jechuun diduu isaanii qeerroon gabaasa.